Nieuwsbericht Toespraak burgemeester Dennis Straat dodenherdenking 4 mei 2021

Beste Landsmeerders, Den Ilpers en Purmerlanders,

Vandaag herdenkt Nederland voor de 76e keer alle oorlogsslachtoffers.

En ik sta hier, net als vorig jaar, in het Kruispunt. Een jaar geleden hadden we niet gedacht dat we ook in 2021 een online herdenking zouden houden. We hadden natuurlijk allemaal gehoopt op een fysieke samenkomst, maar helaas laten de omstandigheden dit nog steeds niet toe. Het zal nooit wennen om niet de vrijheid te hebben, zoals in het afgelopen jaar, om samen te komen op momenten die voor u als persoon of voor ons allemaal belangrijk zijn. Maar de vrijheid waar we nu allen zo reikhalzend naar uitkijken, is niet te vergelijken met de vrijheid die men op 5 mei 1945 gevoeld moet hebben.

Dat moment, de Duitse capitulatie in Nederland, die in hotel De Wereld in Wageningen op 5 mei 1945 werd ondertekend, gaf Nederland haar vrijheid terug. De oorlog was hiermee misschien voorbij, maar de nasleep was enorm. De schade die de Duitsers in de oorlog hadden aangericht in Nederland moest worden hersteld. Ook duurde het lang voordat het tekort aan eten was opgelost. Wat niet kon worden hersteld noch opgelost, was het pijnlijke gemis van familie, vrienden, buren en dorpsgenoten. De gevallen oorlogsslachtoffers en verzetshelden zullen tot op de dag van vandaag door ons herinnerd en gemist worden. Juist daarom is het ontzettend belangrijk om hun verhalen te blijven vertellen, hen te eren voor het leven dat zij hebben gelaten voor onze hedendaagse vrijheid. En om hen allen nooit te vergeten.

In Landsmeer zijn het oorlogsmonument in de Calkoenstraat en het Vickers-Wellington monument aan het Dorspad plekken waar wij blijvend naartoe kunnen gaan om te herdenken. Middels het Vickers-Wellington monument herdenken wij de in 1941 omgekomen zes Engelse bemanningsleden uit vliegtuig 'Wellington', die crashte en in het Landsmeerderveld neerstortte op de terugweg van een bombardementsvlucht op Genua in Noord Italië.

Middels het oorlogsmonument in de Calkoenstraat staan we stil bij de Landsmeerders, die door oorlogsgeweld om het leven zijn gekomen, die in het verzet actief waren of anderszins van betekenis waren ten tijde van de Tweede Wereldoorlog. Het afgelopen jaar heeft de gemeente zich gebogen over het oorlogsmonument in de Calkoenstraat. We hebben afgewogen of een plaquette met de namen van oorlogsslachtoffers of verzetshelden toegevoegd zou moeten worden. Dat is een lastige keuze, omdat nooit zeker is of aan iedereen dan recht wordt gedaan of dat er discussie over ontstaat. We hebben besloten de namen in woord te laten voortleven. De tekst op het monument: 'Aan allen die het leven lieten voor de bevrijding van ons land', en die op het voetstuk: 'Hun sterven maant tot waakzaamheid', verwoorden precies wat we willen uitdrukken.

Om een zo volledig mogelijk overzicht van oorlogsslachtoffers op te stellen, heeft de gemeente onderzoek laten doen door onder andere het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie en het Waterlands Archief. Het NIOD heeft de bestaande lijst met oorlogsslachtoffers en verzetshelden op legitimiteit en volledigheid onderzocht. Aanvullend hierop heeft het NIOD nog zes namen verstrekt van Joodse slachtoffers uit Landsmeer, waaronder het gezin Kerkmeester. Ook bij het Waterlands Archief zijn veertien namen onderzocht en is een toevoeging gedaan van drie Landsmeerse oorlogsslachtoffers, Johannes Marinus Jansen, Wilhelmus Grondman en Johannes Eduard den Boer, die in concentratiekampen zijn omgekomen. Het is ontzettend waardevol om een steeds completer overzicht te hebben van hen die zijn gestorven in de oorlog of als verzetsheld actief waren om ons, hopelijk onze blijvende vrijheid terug te geven.

Eén van de namen op deze namenlijst en tevens initiatiefnemer, samen met Dirk Bernard Goede, van het oorlogsmonument in de Calkoenstraat, is Wim van Acker. Wim van Acker werd geboren op 7 juli 1921 te Tuindorp-Oostzaan. Toen de oorlog uitbrak werd hij geacht zich te melden voor de Arbeitseinsatz, maar hij dook, met hulp van het communistisch verzet in Den Ilp, onder bij Jan Edel en diens vrouw Griet Stroo. Hier verbleef hij voornamelijk in de kruipruimte. Wim van Acker behoorde in 1940-1945 tot de ondergrondse en zette zijn technische vaardigheden in bij de verzetsgroep G.S.A. (Gewestelijke Sabotage Afdeling). Hij deed dat onder zijn schuilnaam Charlie. Als dé explosievenexpert van deze verzetsgroep pleegde hij diverse sabotagedaden en ook op het gebied van brandkasten en kluizen kraken wist hij zich te bewijzen. Hiermee heeft Wim vele joden en onderduikers aan blanco persoonsbewijzen en bonkaarten voor voedsel geholpen. Wim overleefde de strijd tegen de Duitse bezetter en als dank voor de fantastische opvang door Jan en Griet kocht hij voor hen een huisje in Den Ilp. Hiermee werden vriendschap en vrijheid onlosmakelijk met elkaar verbonden.

Tot groot verdriet heeft niet iedereen het terugkrijgen van de vrijheid mee mogen maken. Verzetshelden als Jan Korver en Enje Timmer werden beiden wegens verzetsactiviteiten opgepakt en stierven in kamp Neuengamme in Hamburg. Simon Lucas Lucaszn. Goede, plaatselijk leider in het verzet in Landsmeer, trof hetzelfde lot in kamp Neuengamme. En met hen vele oorlogsslachtoffers als Jacob de Vries, Hendrik Jacobus Kleen, Hilligje Mastenbroek (Damslachtoffer) en Jan Simonszn. Goede (Damslachtoffer), die nooit vergeten mogen worden.

Namens u allen leg ik onder andere voor deze mensen een krans bij het oorlogsmonument in de Calkoenstraat en bij het Vickers-Wellington monument in het Landsmeerderveld. U mag uiteraard op een ander moment zelf uw respect tonen en herdenken bij de monumenten. Doet u dit met inachtneming van de coronamaatregelen die nu van kracht zijn. Als u liever digitaal een bloem legt bij de twee monumenten in Landsmeer, dan kunt u dit doen op de website van Nationaal Comité 4 en 5 mei. Hier kunt u zoeken naar het monument waar u een bloem wilt leggen. En vervolgens kiest u een bloem die u met een boodschap kunt achterlaten bij het monument.

Ik hoop dat we hier volgend jaar weer samen kunnen staan om met elkaar te herdenken en bloemen neer te leggen.